Рецензии на книги — Михась Стрельцов

Гэты зборнік апавяданняў выйшаў 55 гадоў таму, і многім з вас ён вядомы па школьнай праграме. Сучасныя школьнікі вывучаюць асноўнае аднайменнае апавяданне з яго ў 11 класе. Магчыма, гэта акурат адзін з тых твораў, што ў труну беларускай літаратуры ва ўяўленні школьнікаў забіваюць цвік пад назвай "беларуская літаратура толькі пра вёску" :) Але пласты сэнсаў, якія закранаюцца ў гэтым творы, куды глыбей.

З першай старонкі твор здзіўляе сваёй незвычайнасцю. Разгортваеш кнігу - і цябе нібыта чакае чытанне эпісталярнага твора. Лісты герояў апавядання будуць чаргавацца з асноўнай падзейнай часткай, дзе аспірант Віктар вядзе дыялогі з дзядзькам Ігнатам. Той даўно пераехаў з вёскі ў горад, і ўсё яшчэ не можа з гэтым прымірыцца.

Дзякуючы сустрэчы з Ігнатам і народзіцца ў Віктара мноства разважанняў,…

Максім Багдановіч за сваё кароткае жыццё пакінуў нам не толькі багатую спадчыну, але і шмат загадак. Разважаючы над імі, у 1967-1968 гадах Міхась Стральцоў, пісьменнік і літаратуразнавец, напісаў эсэ, якое так і назваў: "Загадка Багдановіча".

Гэта той выпадак, калі шырокая палітра эмоцый - не дзяжурны штамп, а канстатацыя факта. Твор пачынаецца наступным чынам: "Надзеі на папраўку амаль не было: ён гэта ведаў добра". І гэта толькі першы ўдар, бо ўжо праз некалькі старонак Стральцоў напіша, што за дзень да смерці Багдановіч папрасіў гаспадыню ялцінскага дома купіць свежых клубніц. А назаўтра яна зайшла ў пакой, убачыла амаль некранутыя ягады і апошні ліст паэта да бацькі ("Добры дзень, стары верабей. Маладому вераб'ю блага...") На гэтым месцы ёсць рызыка зараўці ўголас

Варта адзначыць, што…

Як і абяцаў, распавяду яшчэ пра адзін твор Міхася Стральцова "Адзін лапаць, адзін чунь". У ім цікава пабудавана кампазіцыя, бо 1-ая, 2-ая, 3-яя, 4-ая, 6-ая, 7-ая часткі - пра маленства галоўнага героя Івана, 5-ая ўяўляе сабой малітву, а яшчэ ёсць ліст, але ўжо ад дарослага героя. Замест уступу - верш пра тое, што маленства вяртаецца да героя толькі ў снах са слязьмі, бо час у творы пасляваенны (бацька памёр, не тая ўжо вёска і інш.):

Баюся: Вышэзны і лёгкі Не прысяду там на парог, Як самалёт рэактыўны не сядзе На травяністым аэрадроме...

Цікавым з'яўляецца паказ падзей праз сон. У сне да Іванкі прыходзіць ён сам, але ўжо дарослы (можа, у гэтым раскрываецца вобраз бацькі?). Праўда, у частках пра маленства болей паказаны ўнутраны стан, чым дзеянне, другая частка больш падзейная за першую.…

Мая рэцэнзія будзе прысвечана пакуль што толькі аднаму апавяданню "Сена на асфальце". Твор пабудаваны як чаргаванне празаічных частак і эпісталярных, якія больш лірычныя. Міхась Стральцоў з'яўляецца прадстаўніком лірычнай прозы, таму не дзіўна, што і ў канцы жыцця звяртаецца больш да лірыкі, чымсьці да празаічных твораў. У цэнтры згаданага твора дзядзька Ігнат і Віктар, якому першы прапаноўвае пакасіць траву на плошчы ў горадзе, аднак другі "ведае, што без вёскі нельга, але і без горада нельга таксама".

Што я думаю? Дык гэта - каб тое і другое ў чалавечай душы прымірыць...

У творы дзед хацеў бы вярнуцца ў вёску і працаваць лясніком, бо любіць лес, пра што і піша ў лісце. Лісты Віктара, яго каханай Лены, дзеда - усе ад першай асобы. Лена ўспамінае пра тое, як любілі набыць квіткі на…